Autorskie prawa osobiste i majątkowe

Podstawą ochrony własności intelektualnej są autorskie prawa osobiste oraz majątkowe. Prawo autorskie dotyczy bowiem zarówno kwestii związanych z samym autorstwem dzieła czy utworu, jak również związanych z wykonywaniem monopolu prawnoautorskiego.

Autorskie prawa osobiste przysługują każdemu autorowi, który stworzył jakieś dzieło lub utwór. Ich charakterystyczną cechą jest trwałość, albowiem nie można ich ani odsprzedać, ani się ich zrzec. Autor danego dzieła może oznaczyć je własnym nazwiskiem bądź pseudonimem. Może także zadecydować o pierwszym udostępnieniu dzieła publiczności, o tym jak inni korzystają z jego dzieła i czy mogą je przerobić.

NiroDesign/bigstockphoto.com

Autorskie prawa majątkowe określają wszelkie kwestie finansowe związane z byciem autorem danego dzieła, utworu. Na ich podstawie autor może decydować o sposobach komercyjnego wykorzystania tego, co stworzył , a także do czerpania korzyści majątkowych ze swojego dzieła. Przysługują one zatem autorowi aż do momentu zawarcia ew. umowy o ich przeniesienie. Stanowią one możliwość korzystania z danego utworu oraz czerpania pożytków z jego wykorzystania przez innych.

Główna różnica między autorskimi prawami osobistymi a majątkowymi jest taka, iż te pierwsze przysługują wyłącznie twórcy dzieła bądź utworu i są niezbywalne, a ich ochrona nigdy nie wygasa (są nieograniczone w czasie). Są też bezpośrednio związane z osobą autora i dotyczą relacji twórcy z dziełem.

W przeciwieństwie do autorskich praw osobistych, majątkowe prawa autorskie mogą zostać przeniesione na inną osobę lub podmiot, zgodnie z zasadami określonymi przez obie strony w umowie. Dają one prawo kontroli nad korzystaniem z utworu oraz dysponowania utworem, a także zarabiania na jego rozpowszechnianiu bądź na innej formie wykorzystania. Mogą one być:

• przedmiotem obrotu handlowego,
• zbywane i udostępniane na podstawie umowy licencyjnej.

Ponadto podlegają one też dziedziczeniu. Są ograniczone w czasie i standardowo posiadają trwałość 70 lat od śmierci autora albo od daty rozpowszechnienia utworu.

Wyjątkiem od ogólnej zasady dysponowania prawami majątkowymi przez autora jest wykonywanie utworów w ramach etatu pracowniczego. Wówczas tego rodzaju prawa z mocy ustawy przysługują pracodawcy.