Prezydenckie prawo łaski

Prawo łaski jest szczególnym uprawnieniem Prezydenta wynikającym z Konstytucji, na mocy którego ma on prawo do całkowitego lub częściowego uwolnienia osoby skazanej od skutków karnych prawomocnego wyroku sądu.

Akt łaski nie jest równoznaczny z uznaniem skazanego za niewinnego ani też zmianą wyroku sądowego, a celem postępowania jest sprawdzenie, czy po wydaniu wyroku w życiu skazanego powstały przesłanki, które orzeczoną karę czynią nadmiernie dolegliwą. Podejmując ostateczną decyzję w przyznaniu prawa łaski Prezydent powinien kierować się opiniami innych osób i organów, w szczególności stanowiskiem sądu orzekającego w sprawie, opinią administracyjnych zakładów karnych oraz Prokuratora Generalnego.

Istnieją dwa tryby zastosowania prawa łaski. Pierwszy polega na przekazaniu prośby o ułaskawienie do Prokuratora Generalnego, który następnie ma obowiązek przesłania jej do sądu, wyrokującego w danej sprawie. Jeżeli była ona rozpatrywana wyłącznie w pierwszej instancji, a sąd wyda opinię pozytywną w tej kwestii, przesyła akta sprawy do Prokuratora Generalnego, a w razie wydania opinii negatywnej pozostawia ją bez dalszego biegu.

Tryb drugi natomiast również polega na przekazaniu prośby o ułaskawienie do sądu prowadzącego sprawę, jednak z tą różnicą, że w przypadku wydania przez sąd opinii negatywnej sprawa nie będzie pozostawiona bez dalszego biegu. Uruchomienie tego trybu może mieć miejsce, jeśli z treści prośby skazanego wysnuć można uzasadnione przypuszczenie, że zasługuje on na przyznanie prawa łaski w związku z wystąpieniem jednej z przesłanek:

• kiedy odbył znaczną część kary pozbawienia wolności,
• pozostaje w bardzo trudnej sytuacji rodzinnej, materialnej lub zdrowotnej,
• posiada nienaganną opinię środowiskowych lub wystawioną przez zakład karny,
• od popełnienia przestępstwa nastąpił znaczny upływ czasu,
• dotychczas wielokrotne prośby o ułaskawienie spotykały się z negatywną opinią sądu, a tym samym prośba pozostawała bez dalszego biegu i niemożliwe było rozpatrzenie jej przez Prezydenta,
• jeśli sprawca naprawił szkodę wyrządzoną popełnionym przestępstwem.

Rozpatrzenie sprawy w trybie drugim nie oznacza jednak, że prośba skazanego zostanie uwzględniona. Podjęcie decyzji przez Prezydenta, czy to negatywnej czy pozytywnej, odbywa się po dokładnym, merytorycznym przeanalizowaniu przez niego dokumentacji sprawy.

Prezydentowi przysługuje ponadto zastosowanie prawa łaski z pominięciem wyżej wskazanej procedury, co wynika bezpośrednio z artykułu 139 Konstytucji. Jednak prawo łaski nie może być zastosowane wobec osób skazanych przez Trybunał Stanu, bez względu na zastosowaną procedurę.