Kiedy testament ustny ma moc?

Testament ustny jest jednym z rodzajów szczególnej formy testamentu. Stosowany jest wobec osób, co do których zachodzi obawa rychłej śmierci, lub też jeśli wystąpią okoliczności, które uniemożliwiają lub bardzo utrudniają sporządzenie testamentu w zwykłej formie (czyli w formie testamentu własnoręcznego, notarialnego). Dla jego ważności muszą zostać spełnione określone warunki, np. spadkodawca musi wyrazić swoją wolę w obecności co najmniej trzech świadków. Jeśli zostanie złożony, a następnie zatwierdzony w przewidziany prawem sposób, zyskuje taką samą moc prawną jakby był złożony w formie pisemnej.

Kiedy powyższe okoliczności i warunki wystąpią, a ostatnia wola spadkodawcy zostanie przekazana świadkom w formie ustnej, następnie treść testamentu musi zostać stwierdzona na jeden z dwóch sposobów:

1. przed upływem roku od dnia złożenia testamentu, jeden ze świadków lub osoba trzecia musi spisać oświadczenie spadkodawcy, podając jednocześnie datę zdarzenia, miejsce złożenia oświadczenia, datę i miejsce sporządzenia pisma stwierdzającego treść testamentu, a następnie pismo to powinni podpisać spadkodawca i dwaj świadkowie, albo wszyscy trzej świadkowie,
2. jeśli treść oświadczenia woli nie została stwierdzona w powyższy sposób należy w ciągu 6 miesięcy od otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy, stwierdzić treść testamentu przed sądem, co odbywa się poprzez zgodne zeznania świadków złożone przez tym sądem; jeśli przesłuchanie trzech świadków jest niemożliwie lub wiąże się z dużymi trudnościami, sąd może poprzestać na zgodnych oświadczeniach dwóch świadków.

Świadkiem testamentu ustnego, dla jego ważności, nie może jednak zostać każdy. Musi to być osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli być osobą pełnoletnią, nieubezwłasnowolnioną. Świadkiem testamentu nie może zostać również osoba niewidoma, głucha, niema, niepotrafiąca lub z jakiegoś powodu niemogąca pisać i czytać, osoba, która nie włada językiem, w którym oświadczenie woli testatora zostało złożone, a także osoba skazana prawomocnie wyrokiem sądowym za składanie fałszywych zeznań. Wszystkie wymienione warunki są tzw. przesłankami do bezwzględnej niezdolności bycia świadkiem przy sporządzaniu testamentu ustnego, co oznacza, że od wymogów tych nie ma odstępstw.

Przesłanki niezdolności względnej natomiast to wyłączenie z możliwości bycia świadkiem osoby, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść, ale również małżonka tej osoby, jej powinowatych i krewnych I i II stopnia oraz osób pozostających z nią w stosunku przysposobienia. Jeśli jednak zdarzy się, że jedna z tych osób będzie świadkiem ostatniej woli, to cały testament nie straci ważności a jedynie postanowienie, które przysparza korzyści jednej z nich.

Ważne jest również, że testament ustny traci moc w okresie 6 miesięcy od ustania okoliczności, które spowodowały konieczność sporządzenia go w takiej szczególnej formie, chyba że spadkodawca umrze przed upływem tej daty. Bieg tego terminu ulega zawieszeniu na okres, w którym testator nie ma możliwości sporządzenia testamentu zwykłego. W związku z tym, nawet jeśli testament ustny został stwierdzony w obecności trzech świadków i spadkodawcy, to po ustaniu stanu, w którym nie było możliwe sporządzenie testamentu w zwykłej formie, ustne oświadczenie ostatniej woli traci moc prawną, a testator powinien sporządzić testament zwykły.