Ważność testamentu

Testament jest ostatnim oświadczeniem woli spadkodawcy. Jednak sporządzony w nieodpowiedniej formie może być nieważny. Jak napisać testament, aby jego zapisy zostały wypełnione?

Sposób i formę sporządzania testamentu określa prawo spadkowe. Dla jego ważności należy spisać własnoręcznie swoją ostatnią wolę. Dokument taki nie musi być potwierdzony przez notariusza. Testament musi być podpisany i opatrzony datą. Aby go odwołać, należy sporządzić nowy dokument, albo po prostu go zniszczyć. Może być napisany przez osobę pełnoletnią, o ile nie została ubezwłasnowolniona. Nie może być sporządzony przez pełnomocnika. Testament wywołuje skutki prawne z chwilą śmierci spadkodawcy. Do tego czasu może on dowolnie dysponować swoim majątkiem, a oświadczenie woli zmieniać lub odwoływać.

Za nieważny uznaje się testament sporządzony przez spadkodawcę w stanie wyłączającym świadome lub swobodne wyrażenie woli i powzięcie decyzji. Ponadto jeśli jego zapisy zostały ustanowione pod wpływem błędu, a uzasadnione jest przypuszczenie, że gdyby spadkodawca o błędzie wiedział, sporządziłby testament o innej treści, testament taki jest nieważny w zakresie tych zapisów. Nie rodzi skutków prawnych również testament sporządzony pod wpływem groźby lub przymusu.

Testament może mieć formę zwykłą lub szczególną. Pierwszy rodzaj obejmuje:

• testament własnoręczny (holograficzny) – spotykany najczęściej, napisany odręcznie przez spadkodawcę, przez niego podpisany i opatrzony datą,
• testament notarialny – sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego,
• testament ustny (alograficzny) – ustane oświadczenie woli wypowiedziane w obecności dwóch świadków wobec wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu lub gminy, kierownika urzędu cywilnego.

Testament może mieć również formę szczególną, którą stosuje się w wyjątkowych sytuacjach, np. gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, albo gdy zachowanie formy zwykłej testamentu jest z jakiegoś powodu niemożliwe, np. osoba ta jest niepiśmienna.

Testament szczególny może mieć jedną z następujących form:

• ustny – oświadczenie woli złożone ustanie w obecności trzech świadków, dla swojej ważności oświadczenie takie musi zostać w ciągu roku spisane, a pismo zostać podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków lub przez wszystkich świadków,
• powietrzny – sporządzony na polskim statku powietrznym lub morskim, spadkodawca wówczas składa oświadczenie woli przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków, wola spadkodawcy musi następnie zostać spisana i podpisana przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę statku lub jego zastępcę,
• wojskowy – sporządzony zgodnie z rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej.

Wybór formy testamenty należy do testatora, jednak czasem jest wynikiem zaistniałych okoliczności, np. testament ustny.

Przykładami testamentu, który z uwagi na sposób jego sporządzenia będzie nieważny są:

• testament napisany na maszynie i podpisany przez spadkodawcę,
• oświadczenie woli napisane na komputerze, następnie wydrukowane i podpisane przez spadkodawcę.

Nietypowymi przykładami ważnego testamentu są:

• oświadczenie woli napisane przez spadkodawcę kredą na ścianie,
• tekst wyryty przez spadkodawcę cyrklem w drewnie,
• napisane szminką przez spadkodawcę oświadczenie woli na lustrze.